بسته‌بندی چیست ؟ – تعریف، انواع و وظایف

نمی‌شه تخم‌مرغ‌ها رو بدون بسته‌بندی توی شانه‌ی تخم‌مرغ از مرغداری به دست خرده‌فروش رسوند، چون ممکنه حتی قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی بشکنن. همین‌طور، یه پیراهن سفید ممکنه لک بشه اگه بدون بسته‌بندی جابجا و فروخته بشه، و خرده‌فروش هم نمی‌تونه محصولات لبنی فاسدشدنی رو بیش از یک روز بدون تتراپک به فروش برسونه. کاغذ، جعبه‌های کارتنی، فیلم‌های پلاستیکی، نایلون‌ها، و رول‌بگ‌ها که دور محصولات رو می‌گیرن، ارزش بیشتری از اون چیزی دارن که مشتری فکرش رو می‌کنه. اما بسته‌بندی چیست، چرا مهمه، و چه انواع و وظایفی داره؟ توی این نوشته قصد داریم جواب همه این سوالات رو بدیم.

بسته‌بندی چیست؟

بسته‌بندی به معنای قرار دادن یا محافظت از محصول درون یک ظرف یا پوششه که کمک می‌کنه توزیع، شناسایی، نگهداری، تبلیغ و استفاده از محصول راحت‌تر بشه.

طبق گفته‌ی کاتلر:

بسته‌بندی شامل تمام فعالیت‌های مربوط به طراحی و تولید ظرف یا پوشش برای محصوله.

به زبان ساده، بسته‌بندی به طراحی و ساخت مواد پوششی یا ظرفی گفته می‌شه که دور محصول قرار می‌گیره و کمک می‌کنه تا:

• محصول در بازار شناسایی و از دیگر محصولات متمایز بشه،
• محصول به‌راحتی حمل و توزیع بشه،
• محصول به‌خوبی نگهداری بشه،
• محصول تبلیغ بشه،
• و استفاده‌ی صحیح از محصول انجام بشه.

اهمیت بسته‌بندی

بسته‌بندی که اغلب به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های ضروری بازاریابی در نظر گرفته می‌شه، در واقع ابزار اصلی برای توزیع، ذخیره‌سازی و فروش محصوله. این بسته‌بندی می‌تونه بخشی از خود محصول باشه یا یه ظرف خارجی از جنس‌های مختلف.

بسته‌بندی یه عنصر مهم هم برای فروشنده و هم برای مشتریه. فروشنده از بسته‌بندی به عنوان ابزاری برای توزیع، نگهداری و تبلیغ محصول استفاده می‌کنه، در حالی که مشتری از اون به عنوان ابزاری مهم برای شناسایی و استفاده از محصول بهره می‌بره.

اهمیت بسته‌بندی برای فروشنده

توزیع: بسته‌بندی مناسب به فروشنده این امکان رو می‌ده که محصول رو از واحد تولیدی به نقطه نهایی فروش و سپس به دست مشتری برسونه. فروشنده از بسته‌بندی‌های مختلف برای این کار استفاده می‌کنه: بسته‌بندی حمل و نقل برای جابجایی محصول و بسته‌بندی مصرفی که به مصرف‌کننده کمک می‌کنه تا محصول رو راحت‌تر استفاده کنه.

نگهداری: انبارداری همیشه با ریسک‌هایی مثل خرابی، ریختن و بدرفتاری با محصولات همراهه. بسته‌بندی مناسب به فروشنده کمک می‌کنه تا محصولات رو بهتر ذخیره و مرتب‌سازی کنه.

تبلیغ: بسته‌بندی یه عنصر حیاتی در بازاریابیه که برند از اون برای متمایز کردن محصول با بسته‌بندی‌های جذاب، رنگارنگ و دیدنی استفاده می‌کنه و به خریدار در مورد عملکرد، ویژگی‌ها و مزایای محصول اطلاعات می‌ده.

ایمنی: بسته‌بندی خوب به ایمنی محصول تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی کمک می‌کنه. مثلاً تتراپک از فاسد شدن شیر قبل از تاریخ انقضای اون جلوگیری می‌کنه.

اهمیت بسته‌بندی برای خریدار

شناسایی: بسته‌بندی و برچسب‌گذاری به مشتری‌ها کمک می‌کنه محصول رو شناسایی و از بقیه محصولات موجود در بازار متمایز کنن.

استفاده: گاهی بسته‌بندی مثل بسته‌بندی خمیر دندون که بخشی از محصول محسوب می‌شه، به استفاده و مصرف راحت‌تر محصول کمک می‌کنه.

ایمنی: بسته‌بندی از مصرف‌کننده در برابر خطراتی که محصول ممکنه داشته باشه، محافظت می‌کنه. مثلاً یه بطری اسید از کاربر در برابر سوختگی اسیدی محافظت می‌کنه.

وظایف بسته‌بندی

بسته‌بندی از لحظه‌ای که محصول تولید می‌شه تا زمانی که به‌طور کامل مصرف بشه، نقش حیاتی داره. وظایف بسته‌بندی شامل موارد زیر می‌شه:

نگهداری محصول: بیشتر محصولات در زمان حمل و نقل، نگهداری یا مصرف نیاز به بسته‌بندی دارن. بسته‌بندی اطمینان می‌ده که محصول در زمان‌های لازم نگهداری بشه.

محافظت از محصول: بسته‌بندی از محصول و کیفیت، ویژگی‌ها و کارایی اون در برابر آسیب یا آلودگی در طول حمل و نقل، نگهداری و مصرف محافظت می‌کنه.

کمک به جابجایی و استفاده از محصول: بسته‌بندی مناسب به جابجایی و استفاده راحت‌تر محصول کمک می‌کنه و باعث می‌شه حمل، ارسال و حتی استفاده از محصول ساده‌تر باشه.

تمایز محصول و برجسته کردن اون: بسته‌بندی به مشتری کمک می‌کنه تا محصول رو راحت‌تر شناسایی و از محصولات دیگه تشخیص بده. بسته‌بندی‌های جذاب می‌تونن محصول رو متمایز کرده و مشتری رو به سمت خودش جذب کنن.

جزئی از استراتژی بازاریابی محصول: یه بسته‌بندی جذاب یا اطلاعاتی می‌تونه محصول رو برجسته کنه و جنبه تبلیغاتی داشته باشه. بسته‌بندی به عنوان آخرین نقطه تماس با مشتری، به تبلیغ و فروش محصول هم کمک می‌کنه.

ایجاد راحتی برای مشتری: بسته‌بندی هم‌چنین ابزاری برای راحتی مشتریه و حمل، انتقال و استفاده از محصول رو برای اون آسون‌تر می‌کنه.

به‌عنوان رسانه‌ی ارتباطی: بسته‌بندی همراه با برچسب‌گذاری به انتقال هویت برند، پیام برند و اطلاعات محصول و شرکت به مشتری کمک می‌کنه.

افزودن به ارزش ظاهری: بسته‌بندی می‌تونه یه محصول ساده رو جذاب‌تر یا یه محصول خاص رو معمولی نشون بده. این یه نکته‌ی مهم از لحاظ ظاهریه که می‌تونه تأثیر زیادی روی فروش داشته باشه.

انواع بسته‌بندی

بسته بندی اولیه

معمولاً بسته‌بندی‌ها بسته به نوع استفاده و هدفشون به سه دسته تقسیم می‌شن. این انواع شامل:

بسته‌بندی اولیه که به آن بسته‌بندی مصرفی هم گفته می‌شه، در تماس مستقیم با محصول قرار داره و هدفش کمک به شناسایی مشتری، آگاهی از محصول و تسهیل مصرف محصوله.

این بسته‌بندی اصلی، هم بر کاربرد و هم بر ظاهر تأکید داره.

بسته‌بندی اولیه، لایه‌ی اصلی مثل کیسه‌های پلاستیکی، جعبه‌های مقوایی و… هست که محصول نهایی رو شامل می‌شه و از آن در برابر آلودگی و دست‌کاری محافظت می‌کنه و همچنین عناصری ظاهری داره که محصول رو برجسته‌تر می‌کنه.

علاوه بر کمک به شناسایی، تمایز و مصرف، بسته‌بندی اولیه به عنوان یک ابزار تبلیغاتی هم عمل می‌کنه و باعث می‌شه محصول در نقطه فروش جذاب‌تر به نظر بیاد و مشتری‌های بیشتری رو جذب کنه.

اغلب، حذف بسته‌بندی اولیه‌ی یک محصول می‌تونه بر کیفیت یا ویژگی‌های اون تأثیر بذاره.

بسته‌بندی ثانویه

بسته‌بندی ثانویه لایه دوم بسته‌بندی هست که معمولاً مشتری‌ها اون رو نمی‌بینن. هدف اصلی این بسته‌بندی، گروه‌بندی و نگه‌داری واحدهای فردی محصوله تا مقادیر زیادی از اون محصول به نقطه فروش منتقل بشه.

این بسته‌بندی واحدهای کوچک‌تر محصول رو در یک بسته‌ی واحد جمع می‌کنه و به مدیریت موجودی (گروه‌بندی و شناسایی) قبل از اینکه محصول به مشتری نمایش داده بشه، کمک می‌کنه.

حذف بسته‌بندی ثانویه بر کیفیت یا ویژگی‌های محصول تأثیر نمی‌ذاره.

بسته‌بندی ثالث

بسته‌بندی ثالث که به آن بسته‌بندی عمده یا حمل و نقل هم گفته می‌شه، برای گروه‌بندی مقدار زیادی از یک محصول خاص استفاده می‌شه تا اون رو از نقطه A به نقطه B منتقل کنه.

هدف اصلی این بسته‌بندی، آسان‌تر کردن حمل و نقل بارهای سنگین یا مقادیر زیاد از یک محصول به صورت ایمن و راحت، همچنین تسهیل نگهداری و جابجایی اون‌هاست.

مزایای بسته‌بندی

بسته‌بندی دارای مزایای خاص خودشه. این مزایا شامل موارد زیر می‌شن:

1. محافظت از محصول: بسته‌بندی محصول رو در برابر هرگونه آسیب و خطر فیزیکی محافظت می‌کنه.
2. افزایش فروش: بسته‌بندی به زیبایی ظاهری محصول اضافه می‌کنه و باعث افزایش فروش می‌شه.
3. حفظ بهداشت محصول: بسته‌بندی مانع از آلودگی و خراب شدن محصول می‌شه.
4. محافظت از فاسد شدن: برخی بسته‌بندی‌های خاص به جلوگیری از فاسد شدن محصولات کمک می‌کنن.

معایب بسته‌بندی

در حالی که بسته‌بندی بخش مهمی از یک محصول به حساب میاد، معایب خاص خودش رو هم داره. این معایب شامل موارد زیر هستن:

1. فریب‌دهنده بودن: بسته‌بندی می‌تونه فریب‌دهنده باشه و مشتری رو به تصورات نادرست درباره‌ی محصول سوق بده.
2. افزایش هزینه: بسته‌بندی می‌تونه به هزینه‌ی محصول اضافه کنه که در نهایت بر دوش مشتری می‌افته.
3. تولید زباله: بسته‌بندی می‌تونه به تولید زباله‌ منجر بشه که به‌خصوص اگر پلاستیکی باشه، می‌تونه برای محیط زیست خطرناک باشه.